Mihemed Arif Cizîrî bilbilê çiyayên Botan û Badînan
N: Keyhan Mihemedînijad
Cizîra Botan
yek ji bajarê kevnar ê Bakurê Kurdistanê ye ku di wî bajarî de gelek mîr, egîd
û hunermendên navdar hilkevtine.
Bajarek ku
malbata Bedirxaniyan şaristaniyeta moderin, netewîbûn û nîştimanperwerî anî tê de. Her di wî bajarê kevnar de, hunermendek navdar ê gelê
Kurd hildikeve ku ev jî “Mihemed Arif Cizîrî” yan jî “Cizrawî” bû.
“Mihemed
Arif Cizîrî” di sala 1912`an de li bajarê Cizîra Botan hatiye dinê.
Mihemmed
Arif di demekê de ji dayîk dibe ku hevçax bûye digel şerê cîhanî yê yekê û
qirkirin û kuştina bi kom a Ermeniyan ji aliyê Împiratoriya Osmanî ve.
Bavê Mihemed
Arif jî bi zorê mîna gelek Kurdan bo şerê cîhanê yê yekê hatiye şandin, êdî ew
venegeriyaye û heta niha jî cihê wî hêj nediyar e.
Ew yeka bo
Mihemed Arifê piçûk pir nexweş bûye û ew bi sêvîtî mezin dibe.
Mihemed Arif
Cizîrî wek tev zarokên Cizîra Botanê, ji bav û kalên xwe, hînê çîroka Memê Alan
û serboriyên Mîr Bedirxan û kurên wî bûye.
Mihemed Arif
Cizîrî bixwe kesek netewî bû û bi hestên netewî mezin dibe. Piştî têkçûna
desthilata Osmaniyan û hatina ser kar a Komara Tirkiyê bi serokayetiya Mistefa
Kemal, û destpêkirina serhildana 1925`an bi serokayetiya Şêx Seîd Pîran û piştî
midehekê ku ew serhildan jî hate temirandin û îdmakirina serokên wê serhildanê
û herwisa girtina bikom a welatiyên Kurd ji aliyê hêzên Kemalîstan ve, yek ji
wan xortan jî ku hate girtin û kevte girtîgeha Diyarbekirê, “Mihemed Arif
Cizîrî” bû.
Ew wê demê
ku hate girtin tenê 13 sal temen hebû. Wê demê gelek xortên Kurdan li ber çavên
Mihemed Arif hatine îdamkirin. Lê bi sedema piçûkbûna wî li sala 1929`an ber
efûyê kevt û hate berdan. Ev wê demê xortek 17 salî bû.
Êdî hizrên
wî têne guherîn û hisa wî ya neteweperweriyê çend hember zêdetir dibe.
Dema ku ew
ji girtîgehê tê berdan çend mehekê kedkariyê dike. Di hemen demê da jî dest bi
gotina stranan dike, ew mehta gernasan dike û di heman demê de jî xirabiya
kesên xwînmij û sitemkar eşkere dike.
Di wê demê
de ku gelek mêrxas û xortên Kurdan ji aliyê hêzên dagîrker ve dihatine azar û
îşkencedan, Mihemed Arif dikir bi helbest û dianî ser ziman.
Dayîka
Mihemed Arif dengbêjek navdar a Cizîra Botanê bû, ew her ji zarotiyê ve Mihemed
Arifê kurê xwe hînê stran û dengbêjiyê dikir.
Mihemed Arif
zêdetir li ser şopa diya xwe bû û di dawet û şahiyan de li cem diya xwe stran
distriyandin û wî mifahên baş li diya xwe werdigirt.
Ew her zû
kevte nav dilê evîndarê xwe û wî kul û derdê civatgeha xwe dianî ziman û her
lewma xelkê deverê pir jê hez dikirin.
Jiyana Mihemed
Arif Cizîrî wê demê bi sedema givaşên hikûmeta Tirkiyê li ser xelkê û bi taybet
li ser wî gelek baş nebû, êdî ew bi neçarî ve li destpêka sala 1930`an berê xwe
dide Başûrê Kurdistanê û li bajarê Zaxo bi cih dibe û li wir dest bi
hunermendiyê dike. Wê demê bajarê Duhokê jî yek ji wan bajaran bû ku hunera
Kurdî têde zêde geşe dikir. Ew diçe Duhokê û li wî bajarî karê hunerî dike û
strana dibêje. Wî hevdem bi gotina stranan kar jî dikir û di dawiyê de wî li
bajarê Duhokê xwaringehek vekir. Wî bi roj di xwaringehê de kar dikir û bi
şevan jî li cem heval û dostên xwe stran digot.
Wî ji bo
pêşxistina çanda Kurdî ya hewce ba dikir, ew gund bi gund digeriya û stran
digot, ew her roj hînê peyvên nû yên Kurdî dibû û di nav stranên xwe de wêjeya
Kurd zêdetir dewlemend dikir.
Ew di sala
1947`an de, ber bi bajarê Baxdêyê ve diçe û li wir jî di Radiyoya Bexdayê de
karê hunerî dike û ew di wir nêzî 350 stranan tomar dike.
Mihemed Arif
di radiyoya Bexdayê de, bi Almas Xan, Hesen Zîrek, Tahir Tûfîq, Nesrîn Şêrwan, Îsa
Berwarî, Eyşe Şan, Meryem Xan û Elî Merdan re dikeve têkiliyê. Radiyoya Bexdayê
qonaxek nû ji jiyana Mihemed Arif bû û navê Mihemed Arifê Cizîrî li tev
Kurdistanê belav dibe.
Di nav
stranên Mihemed Arif Cizîrî de folklor û gelerî, evîndarî û şerê egîd û mêrxasan,
camêrî û dîroka Kurdan tê bihîstin.
Di wê demê
de ku zimanê Kurdî ji aliyê dagîrkeran ve hatibû qedexekirin, wî gotinên Kurdî
yên resen peyda dikir û ew gotin di tûrêkê xwe de diparast û tovê wê di nav gel
de direşand.
Mihemed Arif
di sala 1973an de, bi Gulbahar û Îsa Berwarî re diçe Lubnanê û li wir dibe
mêvanê Seîd Yûsifî û di konseran de stranan dibêjin.
Mihemed Arif
Cizîrî bilbilê çiyayê Botan û Badînan bû. bi saya wî gelek stranên Kurdî ji
wundabûnê hatin parastin û gelek Kurdên stranbêj jî dane ser şopa wî.
Dengê
Mihemed Arifî ne tenê di Kurdistanê de, belkî di gelek welatên din de jî hatiye
bihîstin.
Pêka hin
çavkaniyan Mihemed Arif Cizîrî 100an stran û 60 kasêt tomar kirine. Beşek ji
straên wî jî ev in: Xezal, Xirabo, Swaro, Pismamo, Yardilo, Ez Xezal im,
Bêrîvanê, Befr barî, Babê Fexrê, hesenîko, Çiyayê Şengalê, Koçerê, Gulê
Mehromê, Şevên Nîsana, Diyarbekir, Çiyayê Kurdistanê û hwd.
Mihemed Arif
Cizîrî di sala 1979an de diçe Hecê. Dema ku ew ji hecê dizivire her dîsan dev
ji tembûr û hunera xwe bernade. Ew di van salan de, bi Eyşe Şanê re diçe Duhokê
û bi hev re gelek strana tomar dikin. Di 17-12- 1986an li bajarê Duhokê diçe
ser dilovanîya Xwedê û wî ji hunera Kurdî malavayî kir û li goristana Şaxkê bi
axê hate spartin. Lê nav û dengê wî ti carî nayê jibîrkirin û hertimî di nav
dilê evîndarê xwe de ye.
ليست هناك تعليقات: