Ewlekariya netewa Kurd
Lêkolîneke
mêjoyî giştiyane ya rêbaza geşesendiniya kurd, yekrêzî û cografî û mirovî ya
kurdistanê dûpat dike û nexşeya wê li serdema sultanetiya Osmaniyan wek belge
heye, li gorî peymana Sykes-Picot de bû çar parçe, piştî bihtir ji çerxekî ji
parçebûnê û cidabûna gelê kurd ji hev, ku têkil çand û nasnameya mêtinger hatî
kirin, ku wê bandoreke nehînî gihand çand û hişmendiya gelê kurd.
Gelek
xalên qels ên cuda di navbera van beşan de hatin afirandin, û belkî giringtirîn
xalên lawaz bêyî ku li ser wan rawestin û ravekirina neyînîyên wan were rêz
kirin, netêgihîştina wan ji têgeha zanistiyê û dîtina wê wekî kufr û dûrketina
ji baweriya olî ye, ji encama têkilî û girêdana wan bi têgihên olî yên ku
kolonîzatorê di bîr û baweriyên wan de bi cih kiribû.
Her
weha ji encama pêkhateya wan ma di çarçoveya hoz, êl û çînayetiyê de û li ser
çanda paşketî ku hêlişt ew ji berpirsiyariya neteweyî û daxwaza rizgariyê xwe
dûr bikevin, ev jî bû sedema nebûna wêneya yekgirtî ya ewlekariya neteweyî li
hember zêdebûna gef û planên siyasî yên dijminan, li
ser vê bingehê diyardeyên dûrketin û nakokiyên qismî zêde dibin û hewl tê dayîn
ku pirsgirêkên her parçeyekî ji parçeyên din cuda bên çareserkirin, û jêkdûriya
stratejiyan û bêparkirina bingehên çavpêketinan û hevahengiyê li gor xwezaya
riftarên dagîrkeran di qonaxeke derbasbûyî de di çarçoveya pêşketina dîrokî ya
mirovatiyê û nebûna xwediyê goşekî bingehîn yên hişyarî û wistê û nebûna
şiyanên li ser zemîna perçebûyî, her weha ji encamê dilpakiya wan a rast û
baweriya wan bi soz û peymanên xapînok û derewker yên kolonyalist û dagirkeran,
bûn sedema rûxandina şoreşên wan ên siyasî ne yên leşkerî ji encamê
tênegihiştin û zanînê û lawaziya dîtinên li ser pêvajoya bûyeran û pîlanên
dijminan li dijî wan, û mana her parçekî bi tena xwe dûr ji hev dibe sedema
nemana wan ji encama têkiliyên wan bi dagirkerên di her parçeyekî de.
Em
naxwazin li ser dema berê û êşê wê baxivin, belkî divê îro rewşeniyê bixînin li
ser hemdem û paşeroja tê xwestin em xêz û bikêşin, û xwe ji rewşa heyî derbas
bikin bi rastî ber bi lêgera çareseriyên nû û modêrin ji bo ewlehiya netewî ya
kurd li gorî dîtinên civakî û yasa û formulên navneteweyî yên heyî, û daxwazên
siyasetmedarên hevdemê.
Her
weha doza asayişa netewî bi rengê tê xwestin di vê qûnaxê de, ew daxwaza
navendî ya herî giring e, û divê guhdan pê were kirin ji bal hemû edyolociyan û
hemû kesên di siyastê de kar dikin, û sûd ji rewşenbîrên serbixwe û hişmendên
jîr û zana werin kirin, çimkî doza ewlehiya netewî bi hebûna milet û çarenivîsa
wî re ye.
Ewlekariya
neteweyî, bi hemû diyardeyên xwe yên leşkerî, siyasî, aborî, civakî, mirovî,
zanistî, û hemû pêwistên jiyanê ve, pêwiste hebûna xwe ya bi şêweyê lihevhatina
civakî ya ku ji hêla ewlekariya cîhanî ve tê pêşbînîkirin, ew faktora bingehîn
e ku niha û paşeroja milet pê ve girêdayî ye, û bi vegerandina mafên
desteserkirî û bidestxistina pêgeheke karîger di nav civaka navdewletî de, bi
taybetî bi bikaranîna guhertinên navdewletî yên bilez, nemaze ew guhêrbarên ku
dikarin rola aliyên dijmin di nav de sînordar bikin û azadiya her parçeyê dayik
bidest bixin.
Vegereke
bilez bo rewşa dabeş kirina xaknîgariya Kurdistanê di navbera sê neteweyên ku
ji aliyê çand û nîjadê ve cîwaz, tiştekî suriştiye ku diyardeyên dubendî tevî
yekitiya azwerî di her parçeyekî de bibin sedema armanc û stratejiyên cuda ku
her çar parçeyan ji bingehên hevgirtin, hevkarî û yekîtiyê bêpar bimînin, ku bû
sedema peydabûna nêrînek dualî ji bo bidestxistina ewlehiya neteweyî li parçeyek
yan jî li tevahiya welatê dayik.
Çêbûna
nêrîna dualî, li ser baredox û rewşa heyî ya her parçeyekî bi tena xwe hatiye
ava kirin li gel diyardeyên parçebûn, paşverûtiya sîstematîk û pêwendîdar bi
çanda dagirker û planên re, ev bû ya ku rê li ber xwedana bereyê
bingehîn ê hişyariya neteweyî digre, lê meyla berdewam ji bo derbaskirina
encamên parçebûnê û bingehên wê ber bi pêkanîna yekitiya neteweyî ve dibe, ku
ew stûna ewlehiya neteweyî ya herî giring e.
Heger tişta ku vê demê niha heyî di çarçoveya geşedana dîrokî de qonaxeke demikiye û wê were derbas kirin, wê demê divê em bi ciddî û berpirsiyarî ji bo dîtina bingeh û faktorên pêwîst ji bo bidestxistina ewlekariya neteweyî li her parçeyî bixebitin, ta ku hemû parçe paş re bibin yekîtiyek berfereh.
Bê
goman heta ku em ji niha û pê de sedem û pêdiviyên yekîtiya berfereh li ber
çavan negirin, ev yek pêk nayê, vêca pêwiste em dûr kevin ji ecendayên ku
nakevin di berjewndiyê ewlekariya netewa me, divê em xwedî li biryarên xwe
derkevin bi hişmendî û şiyan û îradeyek xurt da em dema niha û paşeroja gelê
xwe li pêş ronî bikin.
ليست هناك تعليقات: