JI TOREYA KURDÎ (PEND Û METELOK)
LUQMAN
YÛSIF
Pîvana
zengîniya her zimanekî ne tenê axaftin û derbirîn e yan jî hijmara peyv û
gotinan e.
Gelek
hêman û factor hene ku zengîniya ziman didin diyarkirin, ji wan tore û kevnetor
e û herdu jî bi ezmûn û pêşveçûna jiyana civakê ve tên girêdan.
Di
seranserê jiyanê de civak yan jî kesayetên wê rastî bûyer, pirsgirêk û nûçeyan tên
û di encamê de helwest û boçûn têne derbirînkirin û di serî de pend û metelok
ku ji nifşekî tê veguhestin ji bo nifşekî din û dibe mîna kilîtekê ji pênasînê
re yan jî dibe kurtkirin ji berferehiya çîrok û bûyeran re, û bi saya evan pend
û metelokan her bûyerek yan jî rûdanek nema dimîne seyr û bi derbirîna çend
hevokan tên zelalkirin. Ew pend û metelokên ku ne tenê ziman bi wan tê xemilandin,
lê belê encama ezmûn û rûdanên dîrokî didin diyarkirin û gelek caran jî rê
didin ber kesan û dibin pêşdan û alîkar ji bo derbaskirina pirsgirêkekê.
Di
zimanê Kurdî de ku ji zimanên cîhanî yên zengîn tê hijmarê pend û metelok şûneke
giring û balkêş digirin û bi navdarî jî tên nirxandin.
Wek
lêkoler û zimanzan û her weha temen mezin tênin ziman ku zimanê Kurdî bi
metelok û pendên xwe gelek navdar û dewlemend e û hêja ye amaje bi hijmarekê ji
wan bibe ku di encamê de sûd û mifaya wan bê diyarkirin:
JI
PENDÊN KURDÎ:
-TIŞT
XWEDÎ LI PIŞT.
Çi
bizav û çi çalakî hewcedarê guhdan û şopandinê ye û ev penda ku ji sê gotinan
hatiye avakirin di rasteqînê de bi wateya xwe gelek mezin û berfereh e.
Di
riya vê pendê re her kes tê şîretkirin ku nabe mirovek yan jî kesek dest bi
bizavekê bike û ne çavdêr û guhdar be jê re ji ber wê encam têk biçe.
Mînak:
Dema
kesek darekê biçîne û lê xwedî dernekeve yanî ber wê ne kole û ne xepêre û têr
av neke, gelo ew dar wê bibe berhemdar yan jî wê karibe bê guhdan berxwedanê li
hemberî rewşên xwezayî yên xirab û awarte bike? Her weha gelek mijarên din mîna
mînaka darê ev pend li ser wan tê ziman.
-BI
XWEZIYA KESÎ NE RAHIŞTIYE BAQÊ KEZIYA.
Dibe
ji vê pendê bê berketin ku tenê bi kar û xebata ciwanekî ku evîndarê keçekê be
û hêvî û lava ji Xweda dike ku mirada wî bi cî bîne û bi yara xwe şad bibe bêyî
ew bike ked û lebata ku bibe sedem ji hevgihînê re, lê belê li ser gelek
mijaran tê ziman û bikaranîn.
Mînak:
Kesek
li mal rûniştiye û karê wî yê bê kara ye û bi ser de jî hêvî û lavan ji Xweda
dike ku pirsgirêkên wî çareser bike!.
-ŞÊR
ŞÊR E ÇI JIN E ÇI MÊR E.
Ne tenê ev pend girêdayî ye bi gewd û hêza
jinê ve yan jî anîn û xwedîkirina zarokan, lê belê bi rola wê ya giştî ve ku
pêkarîn li ba wê hene ku hevbeşiyê bi mêr re bike di hemî warê jiyanê de, ji
kar, ji xebatê, ji berxwedana di ber xaka welat de û h.w.d.
-SAL
BI SAL XWEZÎ BI PAR.
pendek
pir hêja û watedar e.
piştî
sedên salan ji ezmûnên jiyanê û di dema ku rewş xira dibe yan jî ber bi xirabûnê
ve biçe pêşiyên kurdan ev pend afirandin û di bûneyên guncaw de tanîn zima, û
ta roja me ya neha li gor rewşê tê ziman.
Mînak:
Di
salek ziwa û kêm baran û dema bandor li çandiniyê tê kirin yê cotkar û çêner
sala bihûrî ku bixêrtir bû ji ya vêga bi bîra xwe tênin û ew jî bi encama
diyarkirina çûna ber bi metirsiyê ve, û her weha gelek babet têne girêdan bi vê
derbirînê ve.
-ADARÊ
BERF GIHA GULYA DARÊ NEMA DANÊ ÊVARÊ.
Ev
bi rastiyek xwezayî ve girêdayî ye ji ber di meha adarê de sermaya zivistanê
dişke û ber bi germahiyê ve diçe, û bi sedema germahiyê heger berf bi zehfî jî
bibare ewê ne wek berfa di werzê zivistanê de dibare wê li ser riwê xakê bidome
û bilez dihele, ji ber ew nikare rûdanê bi germahiya tava adrê re bike. Ev pend
jî ji guvaşa ezmûna sedên salan hatiye afirandin.
-BI
PIRSÊ YEK DIGIHÊ XURSÊ.
Pendek
e, dide diyarkirin ku çendî mirov jîr û zane be yan jî berevajî wê jî be di
riya pirsê re dikare bigihe armancê. Ji layekî dî ve ev pirs dide diyarkirin ku
pirs ji bo mirovan mîna rêberekî ye, çendî ew di nava mij û moranê de be jî
dikare bi pirsê çareseriyê ji pirsgirêkê re bibîne.
Hêja
ye gotinê ku Xurs ji bajarên Kurdistanê ye û ji ber dûrbûna wê amaje pê hatiye
kirin.
Piştî
vê zelalkirina li ser rola pend û metelokan di jiyana civakî de baş tê
diyarkirin ku ew şûneke gelek giring digirin û bi saya wan ziman tê xemilandin
û her weha ezmûna pêşiyên me bi pirsgirêkên jiyanê ve didin diyarkirin.
Di
dawî de cîwaziya pend û metelokên Kurdî
ji bilî watedariya wan, terazû û rîtma wan jî ber çav in, ev ku em ne bêjin ew
gencîne ne ji zimanê Kurdî re .
ليست هناك تعليقات: